De bekende Duitsche schrijver, advocaat en filosoof Goethe liet de hoofdpersoon
in zijn beroemde Faust al zeggen: ‘Geen uiterlijke vorm van beleefdheid, of
hij heeft een diepe, zedelijke grond.’ Daarmee gaf hij te kennen in te zien dat
etiquette meer is dan een verzameling regels die de omgang beheerst tussen
beschaafde mensen. De essentie van de etiquette is gestoeld op het wederzijds
vertrouwen. Het is een voortdurend laveren tussen Scylla en Charybdis: Aan
de ene zijde loert het gevaar dat men de ander in verlegenheid brengt, aan de
andere zijde het gevaar dat men zijn eigen identiteit verloochent.
Zo schuilen er aan beide zijden gevaren. Hoe vaak treft men niet op een
feest een gast aan die zich dusdanig aan zijn gastheer heeft aangepast dat hij
daardoor is verworden tot een zwakke kopie van zijn gastheer? Het andere
uiterste is een persoon die in alles zijn onafhankelijkheid wil tonen en zo een
geforceerde figuur oplevert. Etiquette nu, is juist het streven het midden te
vinden tussen deze uitersten.
De oorsprong van het woord etiquette ligt in het Frankrijk van de zeventiende
eeuw, de tijd van Louis XIV, ‘le Roi soleil’. De kaart, welke toegang gaf tot
de roemruchte feesten aan het hof in Versailles en die werd afgegeven door
een hooggeplaatst hofdignitaris, heette ‘etiquette’. Bij de afgifte van deze
kaart werd een uiterst strenge selectie toegepast en de voorschriften en
gedragsregels, waaraan de diverse bezoekers zich hadden te onderwerpen
waren buitengemeen ingewikkeld. Iedere graaf en markies, iedere prelaat en
minister had in de wondervolle zalen van Versailles zijn eigen plaats, de een
mocht zitten, de ander moest staan. De kleding, de houding, de manier van
spreken en buigen – alles was voorgeschreven. Door deze zorgvuldige selectie
stond het hebben van de kaart gelijk aan het kennen van de omgangsvormen
die aan het hof golden. Toen Louis ouder werd en de regelmaat van de partijen
door de enorme schuld van het hof afnam, veranderde ook de functie van de
etiquette. Van de toegangskaart die zij was vóórdat de Koning zijn beruchte
oorlogenreeks zou gaan voeren met als sluitstuk zijn ‘Utrechtsche vrede’
(1713), verwerd zij daarna tot een symbool voor welgemanierdheid van de
adel aan het Fransche hof.
Ook in de twintigste eeuw neemt de etiquette nog een belangrijke plaats in ons
dagelijkse leven in. Maar in tegenstelling tot vroeger is het meer een quaestie
van begrijpen dan van leren, een uitputtende behandeling van elke denkbare
situatie kan men niet verlangen. Want hoe dient men zich nu te gedragen tijdens
een galadiner of een afstudeerreceptie, een golfpartij of picknick? En waarin
verschilt een conversatie met uw locale slager in die met een Senator?
Een goed student weet dat de collegezaal zeker niet de enige plaats is waar te
leren valt. De meeste wijsheid doet u op de sociëteit op in conversaties met
ouderejaars aan de toog. Zo ook met betrekking tot de omgangsvormen in het
algemeen en die op Unitas S.R. in het bijzonder.
Weest er bedachtzaam op dat in verschillende milieus ook verschillende
omgangsvormen en kledingvoorschriften gelden, doch dat alle milieus beheerst
worden door de etiquette: een paar versgewassen witte sokken mogen op uw
sociëteit dan ongepast zijn, tijdens een goede partij cricket zullen ze niet
misstaan!